Het Groot Belgisch Treinen Forum

Als je foto's ziet van de 'boerentram' destijds in Brussel, en de 'stadstram' was dat ongeveer de enige plaats in België waar met trolley werd gereden. Overal elders had men pantografen, of stroombeugels. Zelfs de lijnen (die begin jaren 60 afgeschaft werden) richting Vossem-Leuven hadden pantografen en reden dus zo gemengd met de Brusselse tram met Trolley. Waarom die trolleys destijds in Brussel? Ik ga misschien ver weg in de geschiedenis, maar wie weet kent hier iemand een antwoord op.

Ik weet aardig wat van de boerentram ( zie sub- forum toen en nu ) , en iets minder van de MIVB; wat ik echter in het algemeen over trolley en beugel exploitatie kan zeggen is dat dit een keuze was bij aanleg van de elektrische lijnen in iedere plaats. Trolley heeft als groot voordeel dat de rijdraad veel minder slijt- het wieltje rijdt langs de draad- bij beugel exploitatie is meer wrijving door het glijden van het sleepstuk. Nadeel van trolley is dan weer dat de rijdraad veel nauwkeuriger gespannen moet worden en zelfs in bochten MEEGEBOGEN dient te worden. Ook bij wissels en kruisingen dienen in de trolley bovenleiding "luchtwissels" te worden ingebouwd, waarmee de trolley de juiste rijdraad volgt; anders zou ontsporing vrijwel onvermijdelijk zijn. Tevens zijn de rijdraad klemmen van een ander model: deze mogen de onderzijde van de rijdraad NIET raken. Dat geeft tevens aan dat beugelexploitatie bij trolley bovenleiding in principe wel mogelijk is, maar andersom niet... In het begin van de elektrische tram werd vooral gekeken naar Amerika waar bij aanvang 20ste eeuw reeds uitgebreide netten bestonden met gebruikmaking van trolleys . O.a. Amsterdam begon in 1900 met trolleys, maar reeds 6 jaar later stapte men over op beugels aangezien door de grote hoogte van de rijdraad (7 meter boven de straat!) het heel moeilijk bleek een nauwkeurige ophanging te realiseren.
De MIVB heeft tot aan de jaren '70 steeds een ( gedeeltelijk) gemengde exploitatie gekend. De NMVB groep Brabant had in Brussel en omgeving twee gescheiden netten: Naar het Oosten met trolley, daar deze lijnen langdurig samen liepen met de MIVB , en naar het Zuiden en westen met Beugels op lijnen die voor twee soorten stroomafname geschikt waren. Toen de laatste NMVB lijnen ( dankzij de taalstrijd!) in 1978 werden opgeheven is de MIVB alsnog overgegaan op het veel eenvoudiger panto- systeem. De lijnen van de NMVB zouden worden overgenomen door het Brusselse trambedrijf en geïntegreerd worden in het stadsnet. Helaas lagen de gemeenten waar deze buurtlijnen naartoe gingen in de Vlaamse rand: zij eisten tweetalige bestuurders, iets wat de MIVB niet kon garanderen...Gevolg: opgeheven en verbust! Of die vervangende bussen dan WEL tweetalige bestuurders hadden is niet bekend... Toch is ook heden nog op een klein gedeelte van het Brusselse net trolley exploitatie mogelijk , en wel op lijn 44 naar Tervuren: de "museumlijn".. Ook bij de ASVi in Henegouwen op Lobbes -Thuin kan op een stuk van ongeveer 1 kilometer met trolley worden gereden- hetgeen ook gebeurt met een N-wagen uit Brussel van de NMVB.
Groeten,
Peter Eijkman.

Ter aanvulling: ook de stadstrams van Verviers en Luik (inclusief de groene trams van de RELSE) hadden het trolley-systeem.

En ook in Antwerpen hadden de stadstrams in mijn jonge jaren trolleys! Terwijl de boerentram met pantografen reed. Aan het logo van de wereldtentoonstelling (voorop) te zien was dit vermoedelijk in 1958.

Later reden veel stadswagens nog een tijd met klassieke vierbeens pantografen, die netjes recht boven één van de assen waren geplaatst. Wat toch wel een apart gezicht is.

Ook in Gent is men met de trolly's begonnen, maar na de eerste wereldoorlog is men overgeschakeld op sleepbeugels.

Weer een paar dingen bijgeleerd. Den boerentram in Brabant, westkant had inderdaad een rolletje die meedraaide, maar de 'Brusselse tram' had een sleepstuk op zijn trolley. Het is duidelijk dat ze in andere steden al veel langer zijn overgestapt op panto's of sleepbeugels. Alleen in Brussel duurde het tot eind jaren 70, als ik goed geïnformeerd ben. In ieder geval bedankt voor de reacties.

Peter Eijkman schreef:De NMVB groep Brabant had in Brussel en omgeving twee gescheiden netten: Naar het Oosten met trolley, daar deze lijnen langdurig samen liepen met de MIVB , en naar het Zuiden en westen met Beugels op lijnen die voor twee soorten stroomafname geschikt waren.
Peter Eijkman.

Dank U voor de info. Ik denk dat het juist omgekeerd was, Naar het westen en zuiden had je de trolley. Lijnen naar Halle, Leerbeek, Ninove, Aalst, Londerzeel, Wemmel, Grimbergen-Humbeek. In de andere richting: Sint Genesius Rode, Waterloo-Wavre. Dan op Vossem-Leuven en verder naar Diest was al heel vroeg met sleepbeugel, later met pantograaf.
Dus het zal dus echt met het samengaan met de MIVB te maken hebben gehad dat men zolang met de Trolley reed in het Brusselse: "De flech is af" riepen ze als de trolley van de draad schoot, en dan was het het werk van de ontvanger om die weer op de draad te zetten.

De toen gebruikelijke nog wat grove elektrische vliegenmepper heeft de nu opnieuw populaire wesp links uiteindelijk niet (van de) weg kunnen krijgen ...

e49memling schreef:"De flech is af" riepen ze als de trolley van de draad schoot, en dan was het het werk van de ontvanger om die weer op de draad te zetten.

In een verslag dat ik ooit gelezen heb van de allerlaatste rit van de Brusselse buurttram in 1978 (dat zal de G zijn geweest) wordt verhaald dat de rit onderweg diverse malen gesaboteerd werd door het lostrekken van de trolley onder de rijdraad, waarna telkens een controleur in burger opdook die de trolley weer op de draad zette.

Ik ben er helaas zelf niet bij geweest.

edit een paar ongelooflijke typefouten hersteld.

Ook de kwajongens hadden last van nostalgie, kortom...

e49memling schreef:

Peter Eijkman schreef:De NMVB groep Brabant had in Brussel en omgeving twee gescheiden netten: Naar het Oosten met trolley, daar deze lijnen langdurig samen liepen met de MIVB , en naar het Zuiden en westen met Beugels op lijnen die voor twee soorten stroomafname geschikt waren.
Peter Eijkman.

Dank U voor de info. Ik denk dat het juist omgekeerd was, Naar het westen en zuiden had je de trolley. Lijnen naar Halle, Leerbeek, Ninove, Aalst, Londerzeel, Wemmel, Grimbergen-Humbeek. In de andere richting: Sint Genesius Rode, Waterloo-Wavre. Dan op Vossem-Leuven en verder naar Diest was al heel vroeg met sleepbeugel, later met pantograaf.
Dus het zal dus echt met het samengaan met de MIVB te maken hebben gehad dat men zolang met de Trolley reed in het Brusselse: "De flech is af" riepen ze als de trolley van de draad schoot, en dan was het het werk van de ontvanger om die weer op de draad te zetten.

U heeft geheel gelijk....Hoe ik Oost en West door elkaar heb gehusseld is mij ook niet duidelijk..Even checken nog: België ligt toch TEN ZUIDEN van Nedrland??

Peter Eijkman schreef: U heeft geheel gelijk....Hoe ik Oost en West door elkaar heb gehusseld is mij ook niet duidelijk..Even checken nog: België ligt toch TEN ZUIDEN van Nedrland??

Jazeker, vandaar onze tropische temperaturen... Heeft in Nederland, want je bent Nederlander dacht ik, ook zo'n vergelijkbaar tramnet bestaan als onzen 'boerentram'?

Nee, wel een aantal interlokale ( zo heet dat in Nederland) trambedrijven waarvan de NZH de grootste was met tot 1961 een uitgebreid net tussen Volendam en Scheveningen op 2 verschillende spoorbreedten ( 1000 en 1435 mm) De smalspoortram Amsterdam- Zandvoort ( 1904- 1957) was zelfs de drukste van Europa... Verder is tot 1949 rond Utrecht/ Amersfoort/ Rhenen (Arnhem) de NBM actief geweest- eveneens op twee spoorwijdten, en op en rond de Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden heeft vanuit Rotterdam de RTM tot in de jaren 60 een dieselnetwerk op 1067 mm geëxploiteerd.Tegenwoordig kent de HTM uit Den Haag een klassieke "buitenlijn": lijn 1 naar Delft en (ook in en om Den Haag) rijdt Randstadrail met trams van en naar Zoetermeer op zo'n 25 km buiten de Haag. Een gedeelte van dit traject wordt samen met de Metro's van Rotterdam gereden. Amsterdam heeft zijn Amstelveenlijn met gemengde tram/ Metro exploitatie en in Utrecht is een interlokale sneltram met twee takken actief naar Nieuwegein en Ijsselstein.

Misschien ook even de stoomtramperiode vermelden:

Wikipedia schreef: In 1922, op het hoogtepunt van de stoomtram-ontwikkeling, telde Nederland 47 particuliere trambedrijven die gezamenlijk ruim 2500 kilometer tramnet exploiteerden. Er waren toen ruim 580 stoomlocs aanwezig, en een handvol motorwagens.
[ ... ]
Vanaf de jaren dertig begon de neergang van de stoomtram. Concurrentie door autobussen en vrachtauto's deden veel stoomtrams verdwijnen. Sommige trambedrijven wisten hun bestaan nog te rekken door invoering van motortractie of door elektrificatie, maar in de jaren vijftig was het toch echt afgelopen.

De elektrische exploitatie heeft het in Nederland, in het algemeen gesproken dus, want Peter noemt markante successen, niet zover geschopt als in België, is mijn indruk. En het waren aparte bedrijven, de interlokale tram kende geen nationaal werkende operator.

De Rotterdamse Tramwegmaatschappij (RTM) is op de Zeeuwse en Zuidhollandse eilanden van grote betekenis geweest, juist omdat in dat eilandenrijk alleen geïsoleerd in het zuiden één spoorweg lag en men het voor interlokaal vervoer elders lang aangewezen bleef op de stoomtram en later de dieseltram, en veerboten uiteraard.

Dank u voor de informatie, hiermee kan ik op mijn gemak verder internet afschuimen.