Treinbegeleider op trein / Taalgebruik op de trein.

[overweg13]

Maar dat is wel op tv hé, dat is een heel andere situatie dan een gesprek tussen twee mensen. Ik vind tussentaal geschikter als omgangstaal dan A(B)N, zo voel je beter aan welke omstandigheden formeel zijn en welke informeel.

Hubert Damen verdedigde zijn taaltje precies met het argument dat de gebruikte (tussen)taal natuurlijker overkwam. (Mijn stil vermoeden is dat je geen 10 Vlaamse acteurs meer vindt die nog in staat zijn om ABN te spreken.) Overigens werd heel af en toe wel eens correct gedifferentieerd, zij het verre van consequent: sommige personages praatten wel AN, omdat dat blijkbaar beter bij hun sociale positie paste.

[Steve]

Ik heb tijdens m'n studie ooit een klein onderzoekje gedaan naar het gebruik van tussentaal in Flikken en Witse.

Daarvoor heb ik meerdere afleveringen van beide reeksen nauwgezet geanalyseerd en genoteerd wanneer er vormen, uitdrukkingen of constructies gebruikt werden die als tussentaal en/of belgicismen, gallicismen en dergelijke meer beschouwd konden worden.

Het resultaat was vrij ontstellend: in Witse bleek letterlijk bijna niets anders dan tussentaal voor te komen (m'n hand deed op den duur pijn van het turven!), terwijl er in Flikken vrijwel steeds correct en keurig Nederlands gesproken werd. Ook gewoon in informele dialogen tussen de agenten onderling bijvoorbeeld. Af en toe werd een lokaal figuur in het dialect opgevoerd (waar absoluut niets mis mee is), maar geen spoor van tussentaal. Enkel in de latere reeksen liet men af en toe een steekje vallen, maar het bleef absolute peanuts in vergelijking met wat in Witse gebezigd werd.

Pittig detail is dat Hubert "Witse" Damen ook in het eerste seizoen van Flikken meedeed, in een vrij prominente rol dan nog (als commissaris Deprez)... en daar vertolkt hij zijn rol gewoon in keurig Nederlands, met volgens mij, evenveel flair en gedrevenheid als later in Witse.

Een zeer duidelijke vaststelling dus, en nog een pak duidelijker afgelijnd dan wat je zou aanvoelen... maar hebben we nu allemaal de indruk dat Flikken een gekunstelde reeks was omdat de personages verzorgd Nederlands met elkaar spraken? Ik herinner me nog een kleine enquête te hebben uitgevoerd om te peilen naar het aanvoelen van "de mensen" rond de beide reeksen en de mate waarin ze al dan niet realistisch of gekunsteld aangevoeld worden, en daar kon helemaal niet uit besloten worden dat men Flikken fundamenteel anders percipieerde dan Witse. Toen ik dan uiteindelijk zelf het punt van het taalgebruik ter sprake bracht, bleek vrijwel niemand te beseffen dat er een groot verschil was tussen beide reeksen op dit gebied.

Zelf leid ik er alvast één iets uit af: Flikken is voor mij dé illustratie dat verzorgd spreken (i.e. geen tussentaal gebruiken) perfect kan zonder dat je daarom "uit de hoogte" of wat dan ook hoeft over te komen. De meeste gebruikers van het Nederlands in ons land hebben de jammerlijke gewoonte aangenomen om in informele situaties op tussentaal over te schakelen, als opvulling van de leemte tussen dialect en formeel (schoolbank-)AN - en dat is ergens te begrijpen als je alles in een historische context bekijkt - maar het kan dus ook perfect anders.

Maar is het dan zo erg dat men in een populaire reeks als Witse (en steeds meer andere overigens) vrijwel enkel tussentaal spreekt? Ik zou er geen oordeel over durven te vellen. De grote vraag die het onderzoekje voor mij heeft opgeleverd, is welk effect het gebruik van tussentaal dan wel verzorgd Nederlands op de gemiddelde taalgebruiker heeft. Leidt het ertoe dat de tussentaal nog sterker komt te staan en verzorgd Nederlands nog meer gepercipieerd wordt als vreemd en formeel (en de kloof tussen de provincies overigens ook vergroot, want laten we niet vergeten dat de op tv gehanteerde tussentaal duidelijk Antwerps/Brabants gekleurd is), of zit die evolutie vooral in de maatschappij en zijn de tv-reeksen niet meer dan een afspiegeling ervan? En moeten de makers van die reeksen zich daar dan zomaar bij neerleggen? Moeilijke kwesties allemaal, maar volgens mij bestaat er weinig degelijk onderzoek naar al die aspecten...

[overweg13]

Maar is het dan zo erg dat men in een populaire reeks als Witse (en steeds meer andere overigens) vrijwel enkel tussentaal spreekt? Ik zou er geen oordeel over durven te vellen. De grote vraag die het onderzoekje voor mij heeft opgeleverd, is welk effect het gebruik van tussentaal dan wel verzorgd Nederlands op de gemiddelde taalgebruiker heeft. Leidt het ertoe dat de tussentaal nog sterker komt te staan en verzorgd Nederlands nog meer gepercipieerd wordt als vreemd en formeel (en de kloof tussen de provincies overigens ook vergroot, want laten we niet vergeten dat de op tv gehanteerde tussentaal duidelijk Antwerps/Brabants gekleurd is), of zit die evolutie vooral in de maatschappij en zijn de tv-reeksen niet meer dan een afspiegeling ervan? En moeten de makers van die reeksen zich daar dan zomaar bij neerleggen? Moeilijke kwesties allemaal, maar volgens mij bestaat er weinig degelijk onderzoek naar al die aspecten...

Waarom zou men in tv-reeksen wel tussentaal moeten gebruiken, en in de - laten we het gemakshalve noemen - geschreven literatuur niet?

[Steve]

Maar is het dan zo erg dat men in een populaire reeks als Witse (en steeds meer andere overigens) vrijwel enkel tussentaal spreekt? Ik zou er geen oordeel over durven te vellen. De grote vraag die het onderzoekje voor mij heeft opgeleverd, is welk effect het gebruik van tussentaal dan wel verzorgd Nederlands op de gemiddelde taalgebruiker heeft. Leidt het ertoe dat de tussentaal nog sterker komt te staan en verzorgd Nederlands nog meer gepercipieerd wordt als vreemd en formeel (en de kloof tussen de provincies overigens ook vergroot, want laten we niet vergeten dat de op tv gehanteerde tussentaal duidelijk Antwerps/Brabants gekleurd is), of zit die evolutie vooral in de maatschappij en zijn de tv-reeksen niet meer dan een afspiegeling ervan? En moeten de makers van die reeksen zich daar dan zomaar bij neerleggen? Moeilijke kwesties allemaal, maar volgens mij bestaat er weinig degelijk onderzoek naar al die aspecten...

Waarom zou men in tv-reeksen wel tussentaal moeten gebruiken, en in de - laten we het gemakshalve noemen - geschreven literatuur niet?

Ik zeg helemaal niet dat men in tv-reeksen tussentaal moet gebruiken (intuïtief zou ik zelfs duidelijk voor het tegendeel kiezen), alleen vraag ik me af wat de concrete impact daarvan is. Maakt het echt iets wezenlijks uit in deze wereld waar tussentaal alom is? Ik zou benieuwd zijn naar serieus onderzoek ter zake.

Verder lijkt tussentaal me bij uitstek een spreektaal. In geschreven literatuur wordt vrijwel steeds schrijftaal gehanteerd en daar is het fenomeen (gelukkig) amper bestaande. Een eenvormige spelling is er ook al niet voor.

Dat doet me trouwens aan het volgende denken: zou daar ook geen deel van de verklaring zitten waarom hedendaagse leerlingen en studenten omzeggens (ziedaar een knoert van een belgicisme ) niet meer kunnen schrijven? Dialect kent men minder en minder, en verzorgd AN als tegenhanger van dat dialect komt amper nog aan bod. In de mondelinge omgang wordt de leemte opgevuld met tussentaal, maar schriftelijk is het plots een ander verhaal.

[groentje]

Om de discussie ook even op de titel te laten slagen: ik verwacht van een treinbegeleider dat hij mij in het AN te woord staat. Ik wil een iets te harde i of een te zachte g nog wel door de vingers zien, maar niet alles. De tekstjes die de NMBS echter heeft voorbereid, zijn vaak evenmin AN, maar ambtenarees. Als zal je nooit vermijden dat jargon af en toe binnensluipt in de communicatie met de reiziger.

[Dieselfreak]

Om de discussie ook even op de titel te laten slagen: ik verwacht van een treinbegeleider dat hij mij in het AN te woord staat.

Als je wil dat hij AN spreekt, gebruik het dan wel zelf.

Wat mij ook stoort wat tussentaal betreft: met die term bedoelt men heel vaak specifiek de variant die in Vlaams-Brabant en Antwerpen gesproken wordt, je hoort ook nagenoeg uitsluitend deze soort in soaps. Men denkt vaak dat Verkavelingsvlaams overal hetzelfde klinkt, maar dat is niet zo, dat verschilt per streek. In West-Vlaanderen klinkt tussentaal redelijk anders dan zoals in soaps.

[franksken]

Om de discussie ook even op de titel te laten slagen: ik verwacht van een treinbegeleider dat hij mij in het AN te woord staat.

Als je wil dat hij AN spreekt, gebruik het dan wel zelf.

Wat mij ook stoort wat tussentaal betreft: met die term bedoelt men heel vaak specifiek de variant die in Vlaams-Brabant en Antwerpen gesproken wordt, je hoort ook nagenoeg uitsluitend deze soort in soaps. Men denkt vaak dat Verkavelingsvlaams overal hetzelfde klinkt, maar dat is niet zo, dat verschilt per streek. In West-Vlaanderen klinkt tussentaal redelijk anders dan zoals in soaps.

Let wel dat een TBG steeds streek- en/of provinciegrensoverschrijdend werkt.
Hij/zij moet overal begrepen worden,ook de kleine lettertjes.

[groentje]

Slagen moet natuurlijk slaan zijn... Ik heb niets tegen het West-Vlaams of West-Vlamingen in het bijzonder, ik heb het niet op Verkavelingsvlaams in het algemeen begrepen. Zowel West-Vlaamse, Oost-Vlaamse als Brabantse varianten... En dat er een licht accent door blijft klinken in iemands taal, dat is nog niet eens zo erg.