Treinreizen in 1870, een vraagje aan die-hard spoorhistorici

[jotie]

Een volstrekt niet-alledaagse vraag heb ik voor de doorwinterde spoorhistorici die hier misschien ook vertoeven. Ik verwacht absoluut geen volledig antwoord, maar voor alle beetjes informatie die zouden kunnen worden aangebracht, ben ik al zeer erkentelijk. Het gaat hierom: de in 1870 16 jaar jonge Arthur Rimbaud, die later als een van de belangrijkste Franse dichters zou bekend worden, houdt zijn Ardense geboortestad Charleville (het huidige Charleville-Mézières) voor bekeken en trekt zonder geld op zak naar Brussel (na eerder een treinreis naar Parijs te hebben gewaagd). Hij zou die afstand te voet hebben afgelegd. Weinig later trekt hij van Brussel terug naar Frankrijk, en wel naar Douai. Hoe hij daar is beland, is niet duidelijk. Misschien als zwartrijder op een trein, zoals hij dat eigenlijk ook zou kunnen gedaan hebben tussen Charleville en Brussel. Concreet zoek ik dus de mogelijke routes die Rimbaud zou kunnen hebben afgelegd per trein (dat is nog makkelijk), en welke treinen en dienstregeling daarbij zouden gehoord hebben. Vooral die dienstregeling interesseert me.

Concreet ben ik dus op zoek naar iemand die me zou kunnen vertellen waar, hoe en onder welke ingangen ik dienstregelingstabellen uit (oktober) 1870 zou kunnen vinden voor de meest 'logische' lijnen om een reis Charleville-Brussel-Douai te maken. Op dat moment zijn er uiteraard nog heel veel verschillende maatschappijen die elk hun eigen treindienst verzorgen en voor zover mij bekend was er in die tijd bijgevolg ook nog geen spoorboekje zoals wij dat nu kennen. Ik kan me wel voorstellen dat die maatschappijen elk hun eigen spoorboekje uitbrachten en dat die dus nog ergens in een (privé-) archief of bibliotheek (Bibliothèque nationale de France?) moeten te vinden zijn. De maatschappijen in kwestie zijn vermoedelijk de Compagnie des chemins de fer du Nord (voor de lijn 154), de Compagnie des chemins de fer de l'Est (voor de lijn 138A en het tracé Givet-Charleville) en de Chemin de fer Bruxelles-Calais (voor de lijn 94).

Wie kan helpen om me de hooiberg te laten vinden waarin ik 3 spelden heb verloren?

[rail s]

Compagnie du chemin de fer direct de Bruxelles à Lille et Calais (sections de Hal à Ath et de Tournai à la frontière française) en Compagnie du chemin de fer Anvers à Tournai (vers Douai) zijn al zeker 2 spoorwegen die u zullen interesseren beide zijn gefinancierd met privégeld maar onmiddellijk geëxploiteerd door de staatsspoorwegen (verre voorloper NMBS) en nadien opgekocht door de staat (resp. 27/01/1922 (maar notering tot zeker 1954) en ???)

De Est-Belge of société anonyme des Chemins de fers de l'Est Belge was een beest van een maatschappij die ontstond uit alle participaties van de bank Société Générale. Uiteindelijk werd er voor de exploitatie nog een bedrijf opgericht namelijk de Grand Central Belge die deze en nog een heleboel andere lijnen o.a. van de Nord de la Belgique zou uitbaten.

De Compagnie du Nord of Nord Belge zal idd een tijd Namur-Dinant-Givet in haar netwerk opnemen maar heeft niks te maken met de Nord de la Belgique in de vorige paragraaf maar verzamelt de Belgische activiteiten van de Franse maatschappij Compagnie des chemins de fer du Nord, de Compagnie des chemins de fer de l'Est, ook Frans, is eveneens in België aanwezig.

Verder raad ik u deze 2 aan om nog eens te gaan zoeken:
- Archiefdienst van de NMBS (zeker van de eerste zou je hier nog wel iets moeten terugvinden)
- Rijksarchief

Waar ik verder nog spontaan aan denk zijn advertenties, je gaat wel een publicatie moeten vinden uit die tijd (stadsarchief brussel?).

bonne chance

[Paul]

Ik heb een spoorboekje uit augustus 1871: "Guide officiel des voyageurs de tous les chemins de fer de Belgique".

Van Mezières-Charleville naar Brussel waren er drie mogelijke routes, alle drie even snel.

1) via Vireux-Molhain, daar de CFV3V op richting Mariembourg, Charleroi, Ottignies, Brussel:
Mezières-Charleville 9.10 - Vireux 10.52 / 11.20 - Charleroi 13.34 / 13.42 - Ottignies 14.50 / 14.55 - Brussel (L.W.) 15.23

2) via Givet, Doische, Châtelineau, Lodelinsart, Ottignies, Brussel:
Mezières-Charleville 9.10 - Givet 11.10 / 11.16 - Châtelineau 13.22 / 13.32 - Lodelinsart 13.52 / 14.02 - Ottignies 14.50 / 14.55 - Brussel (L.W.) 15.23

3) via Givet, Dinant, Namur:
Mezières-Charleville 9.10 - Givet 11.10 / 11.40 - Namur 13.42 / 14.10 - Brussel (L.W.) 15.23

Van Brussel naar Douai lijkt mij de meest waarschijnlijke route via Mons, Quiévrain, Valenciennes:
Brussel (Z.) 9.05 - Mons 10.09 / 11.05 - Douai 13.30
(en nog vier andere soortgelijke verbindingen later op de dag).

Groeten,

Paul

[jotie]

Paul, u bent een held. Dat bestond dus al in 1871, zo'n alomvattend spoorboekje? Schitterend, waarlijk.