BlackEagle schreef: ↑05 mar 2024, 00:00
Enkele maanden geleden zorgde de abominabele stiptheid van de NMBS voor zware kritiek in de pers, met november als dieptepunt. Nu de storm enigszins is gaan liggen, is het wel nuttig om eens uit te zoomen en een en ander in zijn context te plaatsen. Voor de meest actuele maandcijfers en wat meer duiding is het dashboard stiptheid van Infrabel (
https://opendata.infrabel.be/page/punctuality/?flg=nl) altijd interessant, maar ik wou eens wat dieper duiken in de open data van Infrabel.
Vraag 1: Was de stiptheid in 2023 echt zo slecht?
Om hierop een antwoord te kennen, is het nuttig om even terug te kijken naar de voorbije jaren. Sinds 1996 worden jaarlijkse cijfers voor stiptheid min of meer consistent opgenomen in de jaarverslagen van de NMBS en sinds 2016 ook op het open data-platform van Infrabel. Als we kijken naar de 'globale' stiptheid (gemeten op treinniveau) is die inderdaad erg slecht: de laatste twintig jaar waren enkel 2018 en de periode 2010-2013 minder stipt. Voor de stiptheid 'na neutralisatie' (rekening houdende met grote werken en externe factoren) gaan zelfs enkel de jaren 2010 en 2013 (en iets langer geleden 1998) 2023 voor. Rekening houdende met het aantal getroffen reizigers (de 'gepondereerde' stiptheid) blijft 2018 nog voorgaan. Opvallend is wel de stijging van het aantal afgeschafte treinen (die niet in de stiptheidscijfers zijn opgenomen) van zo'n 26.000 in 2018 tot 46.000 in 2023. Het nog steeds niet herstelde post-corona aanbod (S32) heeft daar uiteraard ook mee te maken.
Vraag 2: Wat zijn de oorzaken van de lagere stiptheid?
Deze vraag is erg complex. We weten dat het aandeel van de NMBS in de vertragingen nu enigszins hoger ligt ten opzichte van vroeger (36,6% in 2023, tegenover 30,7% in 2018). De redenen hiervoor zijn al regelmatig aan bod gekomen op het forum: personeelstekort en vertraging bij de levering van de M7, waardoor ook de betrouwbaarheid en beschikbaarheid van ouder materiaal dat langer in dienst moet blijven vermindert. Maar vertragingen zijn ook gelinkt aan bepaalde verbindingen die gevoeliger zijn dan andere. De stiptheid van L-treinen (89,5% in 2023) ligt consistent enkele procentpunten hoger dan die van IC- en P-treinen (resp. 86,1% en 85,5% in 2023). We kunnen hier dieper in duiken door te kijken naar de stiptheid per station, waarvan de cijfers sinds 2022 ook beschikbaar worden gesteld door Infrabel.
Bij het bekijken van deze figuren vallen een aantal zaken op. Uitzonderlijk lage stiptheidscijfers worden gemeten in stations aan de rand van het land, zoals Oostende, Blankenberge, De Panne, Quiévrain, Genk, Eupen, Turnhout en de Noord-Limburgse stations. Deze hebben met elkaar gemeen dat ze aan het uiteinde van zeer lange IC-verbindingen liggen, soms met nog stukken enkelspoor, terwijl ze daarnaast enkel door wat P-treinen bediend worden (geen L-treinen). Andere opvallende 'recordhouder' is station Noorderkempen, waar in 2023 meer dan een kwart van de treinen met vertraging reed. De betrouwbaarheidsproblemen van de Benelux zijn dan ook welgekend.
Ook een aantal andere spoorlijnen lijken een structureel stiptheidsprobleem te hebben. Een aantal spoorlijnen ten westen van Bergen (L90, L97 en L78) valt daar onder, maar dit zou ook mogelijk gerelateerd kunnen zijn aan de werken aan het station? Spoorlijn 43 is ook een enigszins verrassende uitschieter. In Brussel vallen de stations Kapellekerk, Congres en Buda op, die alleen maar door de S1 bediend worden. Ook de lage stiptheid op de lokale stations van spoorlijn 161 tussen Brussel en Ottignies valt op, maar dit is ongetwijfeld te wijten aan de GEN-werken, die over een klein anderhalf jaar zullen afgerond zijn. Lijn 26 behoort (ondanks het intensieve treinaanbod) toch tot de meest stipte rond de hoofdstad. Vooral in 2023 valt wel de lage stiptheid van bijna alle Limburgse (en ook zuid-Kempische) stations op, zowel op de (grotendeels enkelsporige) lijn 21 als op de recent geëlektrificeerde lijnen 15 en 19. Is hier ook een link met de werken in het station Hasselt? De prijs voor meest betrouwbare lijn gaat ongetwijfeld naar spoorlijn 139, die enkel een S-bediening kent en ook in de stations Ottignies en Leuven quasi geïsoleerd ligt van het overige verkeer. Bij de stations die enkel door P-treinen bediend worden is er een gemengd beeld: lijnen 82, 132 en 144 zijn bovengemiddeld stipt door hun geïsoleerde bediening, terwijl station Aarsele en de kleine stationnetjes van L78 veel lagere stiptheden optekenen.
Als we kijken naar de recente evolutie, valt de relatief consistente daling tussen 2022 en 2023 over heel België op, met enkele uitzonderingen. Spoorlijn 26 gaat er (bijna) niet op achteruit, terwijl vooral de regio rond Charleroi een sterke vooruitgang kent. Vooral de elektrisch bediende lijnen (S61 en S62) gaan er op vooruit. Speelt hier de pensionering van een aantal onbetrouwbare Klassiekjes, en de langzame vervanging door Desiro's een rol (terwijl de dienstregeling mogelijk nog vrij ruim is opgevat)? Ook de vooruitgang van spoorlijn 167 valt op, hoewel die vooral in 2022 eerder onbetrouwbaar was en afgelopen jaar meer in lijn ligt met de andere Ardense L-treinen.
Zien jullie nog andere zaken of specifieke oorzaken van (on)betrouwbaarheid, eventueel door andere werken die ik niet op het vizier heb?
